Tư Duy Hệ Thống = Tư + Duy + Hệ + Thống
1. TƯ
Hãy bắt đầu bằng một lý do rất riêng tư của bạn. Chẳng có ai đủ kiên trì nếu bắt đầu một cái gì đó không liên quan tới mình, hoặc có bắt đầu cũng chỉ là sự bắt chước tạm thời. Những cá nhân thành công trong cuộc sống một cách dài hạn luôn khởi đầu hành trình bằng những điều họ quan tâm trước hết, là những điều mà họ đang đau đáu trước hết. Vì trào lưu làn sóng nọ kia thì có thể lúc lên lúc xuống, nhưng chừng nào còn thôi thúc bởi mối quan tâm đủ lớn thì vẫn giữ được sự kiên trì. Điều này được nhắc tới qua cuốn Inno Stack của tỷ phú Jim McKelvey. Tất cả những điều anh này làm trước hết bởi vì anh quan tâm. Từ công ty khởi nghiệp rất thành công Square với mối quan tâm giải quyết vấn đề thanh toán cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cho tới Invisibly giúp mọi người truy cập những nội dung chất lượng không quảng cáo.
Tư Duy Hệ Thống bắt đầu bằng một mối quan tâm rất riêng tư, rất cá nhân của bạn sẽ giúp bạn học hỏi nhanh. Tôi nhận ra điều này sau khi đã thử tư duy hệ thống với nhiều cái chẳng liên quan tới mình (và không đi tới đâu).
2. DUY
Duy là lý trí, bạn phải có một trí óc sáng suốt khi tư duy hệ thống. Không thể tư duy khi bạn đang có trí lực yếu ớt, đang có những suy nghĩ tù mù hay một cảm xúc mông lung. Nhiều bạn từng chia sẻ với tôi đã tư duy nát óc một vấn đề nhưng mãi vẫn bế tắc, rất có thể bạn đang chưa thực sự quản trị và sắp xếp tốt những dòng trạng thái trong đầu của mình. Tâm thái lúc bắt đầu tư duy rất quan trọng. Giữ sự bình an và sáng suốt.
Một trong những người tôi nghĩ tư duy rất sáng, mà tôi luôn học chính là thầy Minh Niệm. Trong từng niệm, từng khoảnh khắc, đều giữ sự minh triết.
3. HỆ
Hệ là hệ quy chiếu. Bất cứ một vấn đề nào bạn đang xác định để giải quyết luôn nằm trong một hệ quy chiếu cụ thể. Nhiều vấn đề đi vào vòng luẩn quẩn bởi vì bạn đang chưa xác định đúng hệ quy chiếu của vấn đề đó. Không xác định đúng hệ quy chiếu thì không thể thấy được vấn đề này đang chịu ảnh hưởng bởi những nhân tố nào xung quanh. Thành thử ra bạn cố “chữa” mãi một bệnh mà ngày hôm sau bệnh này khỏi lại sinh ra một bệnh khác. Tư duy hệ thống là để chữa gốc rễ, không phải chữa hiện tượng bề mặt. Trái ngược với tư duy hệ thống là tư duy cục bộ. Người tư duy cục bộ thì chẳng bao giờ nghĩ tới chữ “hệ” này, cứ lao thẳng vào ngay giải quyết vấn đề rồi rơi vào ngõ cụt. Thiếu cái nhìn tổng thể, rõ là sẽ rơi vào sự thiển cận. Tới đây tôi cũng tiết lộ cho bạn lý do tôi tham gia hệ sinh thái Cấy Nền cùng với GS. Phan Văn Trường nhé. Bởi đây là nơi cho tôi quan sát rất nhiều “hệ thống” nhỏ nằm trong hệ sinh thái, tôi muốn hiểu được insight các ngành nghề và có những tri thức thật nên tôi gắn kết và làm vai trò “chép sử” của hệ sinh thái 3 năm nay.
4. THỐNG
Chữ “Thống” này, tôi nghĩ rằng chính là “sự thống nhất”. Sau cùng kết quả của việc bạn sắp xếp tư duy là để cho chúng không mâu thuẫn với nhau, cùng tạo ra sự đồng thuận để đi về cùng một hướng. Cứ nhìn vào một tâm trí lộn xộn là sẽ rõ mọi thứ đang rối tung thế nào. Hoạ chăng ổn ổn hôm nay, mai lại rối bời. Chữ “thống” này chính là nói về tính nhất quán, kết nối, và tạo ra tính tổng thể của một hệ thống tư duy. Khi bạn đưa ra một loạt các giải pháp cho vấn đề của mình, hãy chắc chắn rằng các giải pháp đó có sự ăn nhập, cố kết với nhau. Chứ đừng để giẫm chân lên nhau, chồng chéo rồi phản tác dụng. Cũng giống như bạn bị một bệnh, bạn lạy tứ phương thì vẫn nên nhớ gốc rễ của bệnh, và các thuốc đưa vào người không đối kháng nhau. Không là …nguy đấy.
Tư. Duy. Hệ. Thống.
Nói tóm lại thì, muốn tư duy hệ thống:
1. Hãy bắt đầu bằng một mối quan tâm, một vấn đề rất riêng tư của bạn. Chắc chắn phải thấy được động lực đằng sau việc bạn đang làm.
2. Giữ sự sáng suốt và bình an. Tâm không phán xét là điều kiện tiên quyết. Như vậy mới “chánh tư duy” được.
3. Luôn xem xét vấn đề của mình đang nằm trong một hệ quy chiếu nào. Chớ lao ngay vào giải quyết một vấn đề phức hợp. Chú ý tư duy hệ thống chuyên được dùng cho những vấn đề phức hợp (Complex Problem Solving). Tôi đang triển khai ứng dụng nhiều tư duy hệ thống cho tư duy lãnh đạo, xác định hệ giá trị cốt lõi của cá nhân và doanh nghiệp để truyền thông đích xác. Hay các vấn đề về văn hoá tổ chức, các vấn đề liên quan tới cảm xúc, tinh thần.
4. Nghĩ gì thì nghĩ, đã tư duy thì phải có sự thống nhất. Không thống nhất về mặt tư tưởng thì hành động ắt sẽ có sự hoang mang.
Vài suy nghĩ của tôi, viết ra để chia sẻ tới những người muốn bắt đầu Tư Duy Hệ Thống. Theo cách đơn giản nhất. Qua trải nghiệm gần 4 năm nay nghiên cứu và thực hành Tư Duy Hệ Thống.
Chúc bạn nhiều năng lượng sáng suốt, bình an và tích cực để học hỏi mỗi ngày !
