4 Lý Do Tại Sao Cần Tư Duy Hệ Thống thời Trí Tuệ Nhân Tạo

Có phải quá sớm để nghĩ về năm 2025? Tôi tin rằng không. Ngược lại, đây chính là thời điểm hoàn hảo để chúng ta cùng nhau chiêm nghiệm và chuẩn bị cho một năm mới tốt hơn.

Khi chúng ta đang bước vào những tháng cuối cùng của năm 2024, tôi không khỏi suy ngẫm về hành trình của chúng ta trong việc áp dụng Tư duy Hệ thống để nâng cấp tư duy cho năm mới.

Có phải quá sớm để nghĩ về năm 2025? Tôi tin rằng “Không”. Ngược lại, đây chính là thời điểm hoàn hảo để chúng ta cùng suy nghiệm và chuẩn bị cho những thách thức sắp tới.

Trong suốt thời gian bắt đầu lan toả Tư Duy Hệ Thống tại Việt Nam từ 2020, tôi đã chứng kiến rất nhiều người khao khát thay đổi, muốn phát triển bản thân và công việc, nhưng vẫn bị kẹt trong lối mòn tư duy cũ. Họ tìm kiếm những giải pháp đột phá cho các vấn đề phức tạp, nhưng lại thiếu đi một phương pháp tiếp cận mới mẻ và toàn diện. Đó chính là lý do tại sao Tư duy Hệ thống trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, đặc biệt là trong thời đại của Trí tuệ Nhân tạo (AI) và bùng nổ thông tin này.

Hãy cùng nhau đi sâu tìm hiểu 4 Lý do Tại sao Tư duy Hệ thống lại trở nên cấp thiết trong thời AI

1. Thích nghi và quản lý được sự phức tạp trong thời đại AI
Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cách chúng ta làm việc, học tập và tương tác với thế giới. Tuy nhiên, AI không phải là giải pháp cho mọi vấn đề. Thay vào đó, nó là một công cụ mạnh mẽ cần được sử dụng một cách thông minh và có chiến lược. Bạn biết đấy, ngoài công việc chính là Truyền thông và Giáo dục, tôi đã nghiêm túc tiếp cận Generative AI (AI tạo sinh) kể từ ngày Chat GPT ra đời vào cuối năm 2022. Tôi chứng kiến sự thay đổi trong việc AI giúp rất nhiều nhân viên văn phòng tăng hiệu suất lên gấp 3 lần, và ngược lại, tôi cũng quan sát có những người thờ ơ với thời đại, hoặc dù rất cố gắng tìm hiểu điều mới nhưng công việc vẫn cứ lẹt đẹt. Tôi tin rằng chìa khoá tạo nên sự khác biệt là ở TƯ DUY. Trí tuệ nhân tạo luôn có sự cộng hưởng cùng Trí tuệ người sử dụng, AI ngu dốt hay thông minh đôi khi chính là sự phản ánh của cá nhân của người chủ hữu AI.
Tư duy Hệ thống - trong vai trò của thời đại AI - giúp chúng ta hiểu được bức tranh tổng thể, xác định được nơi AI có thể tạo ra giá trị lớn nhất, và quan trọng hơn, nhận ra những hạn chế và rủi ro tiềm ẩn của nó.

Như Elon Musk đã từng nói: "Với AI, chúng ta đang triệu hồi quỷ dữ."
Tư duy Hệ thống giúp chúng ta "thuần hóa" con quỷ này, biến nó thành một đồng minh đắc lực thay vì một mối đe dọa.

2. Xử lý bùng nổ thông tin
Chúng ta đang sống trong thời đại mà thông tin được sản xuất và lan truyền với tốc độ chóng mặt. Theo một báo cáo của IBM, 90% dữ liệu trên thế giới được tạo ra chỉ trong hai năm gần đây. Hay từ người sáng lập AI Claude - CEO Anthropic mới đây chia sẻ rằng “Siêu trí tuệ nhân tạo sớm nhất sẽ có mặt vào đầu năm 2026 & 1000 năm tiến bộ loài người có thể diễn ra chỉ trong 5-10 năm tiếp theo”
Bạn cứ nghĩ mà xem, trong môi trường này, khả năng phân biệt giữa thông tin có giá trị và "nhiễu" trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Chính vì thế, tư duy Hệ thống cung cấp cho chúng ta một khung nhận thức để sàng lọc, tổ chức và kết nối các mảnh thông tin riêng lẻ thành một bức tranh có ý nghĩa.

3. Cá nhân hóa cách học
Trong kỷ nguyên số, mỗi người đều có thể tạo ra lộ trình học tập riêng cho mình. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức về việc làm sao để tích hợp kiến thức từ nhiều nguồn khác nhau thành một hệ thống tri thức nhất quán. Tư duy Hệ thống giúp người học nhìn thấy mối liên hệ giữa các lĩnh vực kiến thức khác nhau, từ đó tạo ra một nền tảng hiểu biết vững chắc và toàn diện. Và bạn sẽ được học cách “cá nhân hoá” cách học Tư Duy Hệ Thống qua một chương trình của tôi thiết kế.

4. Đơn giản hoá các vấn đề phức tạp

Các thách thức mà chúng ta phải đối mặt ngày càng trở nên phức tạp và đan xen. Từ biến đổi khí hậu đến bất bình đẳng xã hội, không có vấn đề nào có thể được giải quyết một cách đơn lẻ.

Như Donella Meadows (Giáo sư MIT về Systems Thinking) đã nói: "Chúng ta không thể kiểm soát các hệ thống hoặc dự đoán chúng một cách chính xác. Nhưng chúng ta có thể thiết kế và định hướng lại chúng một cách thông minh hơn." Tư duy Hệ thống cung cấp cho chúng ta công cụ để hiểu và tác động đến những hệ thống phức tạp này.

Tôi sẽ không bao giờ nói rằng Tư duy Hệ thống là một bộ môn dễ dàng để làm chủ. Bản thân tôi đã dành hơn 6 năm (kể từ 2018) để nghiên cứu và thực hành. Nhưng điều đó không có nghĩa là nó nằm ngoài tầm với của bạn. Ngược lại, tôi tin rằng mỗi người trong chúng ta đều có khả năng tiếp cận và áp dụng những nguyên tắc cơ bản của Tư duy Hệ thống vào cuộc sống hàng ngày.

Như Peter Senge (một nhà quản trị hàng đầu và cũng là một chuyên gia tư duy hệ thống) từng chia sẻ rằng: "Tư duy Hệ thống là một nguyên lý để nhìn nhận tổng thể. Đó là một khuôn khổ để thấy được những mối quan hệ tương hỗ hơn là những thứ riêng lẻ, để thấy được các mẫu hình thay đổi hơn là những bức tranh tĩnh." Lời nói này nhắc nhở chúng ta rằng, trong một thế giới ngày càng phức tạp và đan xen, khả năng nhìn nhận bức tranh tổng thể trở nên vô cùng quý giá.

Tôi hiểu rằng việc bắt đầu học Tư duy Hệ thống có thể khiến bạn cảm thấy choáng ngợp. Đó là lý do tại sao tôi luôn cố gắng tìm ra những điểm đơn giản nhất để giới thiệu bộ môn này đến với những người mới bắt đầu. Chuỗi "100 ngày với 100 trích dẫn cốt lõi về #SystemsThinking" trong nhóm TƯ DUY HỆ THỐNG là một ví dụ cho nỗ lực này. Mỗi trích dẫn là một hạt giống nhỏ, và tôi hy vọng rằng qua thời gian, những hạt giống ấy sẽ nảy mầm và phát triển thành một cách nhìn mới mẻ về thế giới trong tâm trí bạn.

Khi chúng ta đang hướng tư duy tới những điều tốt hơn 2025 (vâng tôi biết 2024 đã quá tệ với rất nhiều người rồi), tôi tin rằng Tư duy Hệ thống sẽ trở thành một kỹ năng không thể thiếu. Không chỉ vì nó giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những thách thức phức tạp, mà còn vì nó cho phép chúng ta kết nối những điểm riêng lẻ, soi chiếu lại những giá trị cốt lõi, và sắp xếp lại tư duy của mình một cách có hệ thống.

Trong thời đại này, việc kết hợp giữa trí tuệ con người và sức mạnh của công nghệ sẽ mở ra những khả năng vô tận. Tôi cũng đã nhấn mạnh điểm này trong một cộng đồng khác do tôi quản lý (TỰ HỌC CÙNG AI).

Điều quan trọng cần nhấn mạnh là: Tư duy Hệ thống là cốt lõi, còn AI là công cụ để chinh phục hiệu suất tốt hơn. Tư duy Hệ thống cung cấp cho chúng ta khung tư duy, cách tiếp cận vấn đề một cách toàn diện. Nó giúp chúng ta xác định đúng vấn đề cần giải quyết, nhìn thấy các mối liên hệ phức tạp, và đưa ra các giải pháp bền vững. AI, mặt khác, là công cụ mạnh mẽ giúp chúng ta xử lý khối lượng dữ liệu lớn, tìm kiếm các mẫu hình phức tạp, và tự động hóa các quy trình. Khi kết hợp Tư duy Hệ thống với AI, chúng ta có thể tận dụng sức mạnh của cả hai: tư duy chiến lược của con người và khả năng xử lý thông tin nhanh chóng của máy móc.

Như Russell Ackoff đã từng nói: "Các hệ thống đang được nhúng trong các hệ thống lớn hơn và bao gồm các hệ thống nhỏ hơn." Câu nói này không chỉ áp dụng cho các hệ thống trong tự nhiên và xã hội, mà còn cho chính hành trình học tập của chúng ta. Mỗi bài học, mỗi ý tưởng mới là một hệ thống nhỏ, và khi chúng ta kết nối chúng lại, chúng ta đang xây dựng một hệ thống tri thức lớn hơn, mạnh mẽ hơn.

Vì vậy, khi chuẩn bị bước vào năm 2025, tôi muốn mời bạn cùng tôi trong hành trình khám phá và áp dụng Tư duy Hệ thống. Đừng nghĩ rằng đã quá muộn để thay đổi tư duy của bạn.

Như một câu ngạn ngữ cổ đã nói: "Thời điểm tốt nhất để trồng cây là 20 năm trước. Thời điểm tốt thứ hai là ngay bây giờ."

Hãy cùng nhau bước vào năm 2025 với một tâm thế mới, một cách nhìn mới, và một khả năng mới để hiểu và tác động đến thế giới xung quanh chúng ta. Bởi vì khi chúng ta thay đổi cách chúng ta nhìn về mọi thứ, những thứ chúng ta nhìn thấy cũng sẽ thay đổi.

Bắt đầu khám phá cùng Ebook “Tư Duy Hệ Thống Ứng Dụng trong 100 ngành nghề”